Zwart & Revolutionair

Als je nog nooit van Hermina (1905-1998) en Otto Huiswoud (1893-1961) hebt gehoord, dan is dat niet vreemd. Tot voor kort lag hun geschiedenis verborgen op een zolderkamer van Vereniging Ons Suriname (VOS). The Black Archives mocht gebruik maken van deze kamer voor hun archief, mits ze deze eerst opruimden. Ze dachten in eerste instantie alleen maar oude troep te vinden, maar toen stuitten ze op het persoonlijke archief van Otto, oud-voorzitter van VOS, en zijn echtgenote Hermina, die na zijn dood heeft geprobeerd zijn nalatenschap in leven te houden. The Black Archives heeft die wens opgepakt door de tentoonstelling ‘Zwart & Revolutionair’ te maken over deze twee mensen en hun bewogen levens.

De tentoonstelling biedt via mooi ontworpen tekstborden een gedegen overzicht van het leven van Hermina en Otto. Hermina wordt geboren in Guyana en Otto in Suriname. Allebei besluiten ze de koloniën, en de armoede die daarmee gepaard gaat, te ontvluchten. Hermina gaat in 1919 met haar moeder op 14-jarige leeftijd naar New York. Meer dan een decennium daarvoor monstert de 16-jarige Otto aan op een schip naar Amsterdam. Tijdens een tussenstop in New York besluit hij van boord te gaan en te blijven.

Otto interesseert zich voor sociale politiek en wordt lid van de Socialistische Partij. Hij is zelfs als enige zwarte man aanwezig tijdens de oprichting van de Communist Party USA (CPUSA) in 1919. Hermina ontpopt zich ook als een revolutionair en sluit zich aan bij de National Association for the Advancement of Colored People (NAACP). Hermina en Otto komen elkaar tijdens lezingen, debatten en politieke bijeenkomsten tegen. Ondanks het leeftijdsverschil besluit Otto Hermina ten huwelijk te vragen en trouwen ze in 1926.

Wat volgt is een leven als professionele revolutionairen, waarbij Hermina en Otto samen de wereld rondreizen om lezingen te geven van het Caribische gebied tot het Afrikaanse continent. Het meest in het oog springend is hun reis naar het communistische Rusland. Wat je je alleen afvraagt, gezien Rusland een extreme geschiedenis heeft, is hoe ze hun verblijf daar ervaren hebben. En in hoeverre waren zij kritisch over dit land?

Nog belangrijker aan de tentoonstelling is dat deze niet alleen de levens van Hermina en Otto vertelt, maar deze ook in hun context plaatsen. Zo wordt aan het begin van de tentoonstelling aandacht besteed aan het kolonialisme waarin Hermina en Otto opgroeiden. Op een beeldscherm kun je kijken naar een fragment uit het Polygoonjournaal, waar het white-savior-complex van afdruipt.

Ook wordt er aandacht besteed aan de stroom Caribische immigranten in New York en dat Otto en Hermina best bijzonder waren als immigranten uit niet-Engelstalige landen. Er is uitleg over The Great Migration, waarbij veel Afro-Amerikanen het zuidelijke platteland verlieten voor de grote steden aan de Oostkust. Er ontstond daardoor in Harlem New York in de jaren 20 en 30 een booming Afro-Amerikaanse culturele scene met artiesten als Josephine Baker en Billie Holiday. Door deze context te tonen wordt niet alleen de verborgen geschiedenis van twee individuen zichtbaar, maar wordt je als bezoeker ook onderwezen in koloniale en zwarte geschiedenis.

Nog belangrijker voor het verhaal van Otto en Hermina is de opkomst van de socialistische politiek en de strijd tegen het kapitalisme in het begin van de 20ste eeuw, en hoe Hermina en Otto deze verbonden met de onderdrukking van zwarte mensen en de strijd tegen racisme. Het is deze intersectionaliteit dat het activisme van Hermina en Otto zo vooruitstrevend maakte, en waardoor ze overal ter wereld werden uitgenodigd om te komen spreken.

Daar komt een einde aan in 1941 als Otto vanwege een nierziekte wordt geadviseerd om in een tropisch land te verblijven. Hij besluit terug naar Suriname te gaan. Hij wordt door de gouverneur Kielstra vastgezet en in een interneringskamp geplaatst. Otto was door zijn radicale ideeën zowel in het vizier van de Nederlandse als de Amerikaanse inlichtingendienst gekomen. Aan de muur in de tentoonstelling zijn op mooi ontworpen behang gemaakt door kunstenaar Raul Balai de brieven uit het archief van de FBI te lezen die Otto identificeren als een gevaarlijk persoon. Het geeft je een inkijk in hoe dit soort instituten bepalen wie normaal of abnormaal is, en wat gevaarlijk of ongevaarlijk is, zonder enige transparantie over hoe ze tot die conclusies gekomen zijn.

Uiteindelijk besluiten Hermina en Otto na de oorlog zich te vestigen in Amsterdam. Het is Otto na zijn vrijlating verboden om nog lid van een politieke partij te worden, dus wordt het echtpaar actief binnen de VOS. In de tentoonstelling wordt op interessante wijze een directe lijn getrokken met Hermina en Otto’s verhaal en het huidige activisme tegen racisme doormiddel kunstwerken van hedendaagse kunstenaars. Zo heeft Iris Kensmil bijvoorbeeld intrigerende portretten gemaakt van houtskool van demonstranten tijdens een zwarte piet protest.

Het maakt zichtbaar dat het activisme van Otto en Hermina vandaag de dag nog steeds relevant is. Daarbij hebben de tentoonstellingmakers heel goed weten weer te geven dat Hermina en Otto twee individuen waren die elkaar ondersteunden en versterkten. Soms mis je alleen hun eigen stem in de tentoonstelling en zou je ze willen vragen naar hun ervaringen. Het is echter een kleine kanttekening bij een zeer geslaagde eerste tentoonstelling van de Black Archives die naar meer smaakt.

‘Zwart & Revolutionair’
25 november 2017 t/m 29 juli
Vereniging Ons Suriname, Amsterdam

This article was published in December 2017 on the website of Lover.