Lady Macbeth ontvlucht haar gouden kooi

“Ik heb een dikke huid,” antwoordt Katherine (Florence Pugh) tijdens haar huwelijksnacht, als haar man Alexander vraagt of ze het koud heeft. Later in de film Lady Macbeth blijkt dat haar man dat beter had kunnen opvatten als een waarschuwing. De film van William Oldroyd is gebaseerd op de 19de eeuwse roman Lady Macbeth van Russische schrijver Nikolaj Leskov. De roman gaat over een meisje in Siberië dat door haar familie verkocht wordt voor geld en landerijen.

Bourgeouis heldin
Katherine doet in eerste instantie niet denken aan Shakespeare’s personage Lady Macbeth, maar meer aan andere 19e-eeuwse romanheldinnen, zoals Madame Bovary, Anna Karenina en Lady Chatterley. We zien hoe Katherine letterlijk ingesnoerd wordt in een bourgeois leven, hoe ze gekooid wordt door haar echtgenoot en schoonvader Boris, omdat het haar verboden is om naar buiten te gaan. Hoe haar echtgenoot haar als fragiel poppetje wil zien en daardoor geen seks met haar kan hebben.

Niet zo gek dus dat zodra Alexander en Boris voor zaken de deur uitmoeten, Katherine zich ontdoet van haar gesteven korset en haar lange haar losgooit om over de Schotse moerasheide te wandelen. Vervolgens neemt ze net als haar evenknieën een minnaar, de schofterige stalknecht Sebastian.

Toch maakt Oldroyd in elke scene duidelijk dat daar de vergelijking met literaire bourgeois vrouwen ophoudt. Katherine is geen dromerige romanticus, zoals Madame Bovary, geen charmante societydame als Anna Karenina of een lieve, verlegen vrouw als Lady Chatterley. Katherine heeft in de eerste scenes het meest weg van een verveeld pubermeisje dat in de schoolbanken zit. Tijdens haar huwelijk kan ze met moeite haar aandacht bij de les houden. Bij een etentje met oude zakenrelaties van haar man zie je haar aan tafel knikkebollen. En als Boris eerder terugkomt van zijn zakenreis en haar weer de les aan het lezen is, is ze brutaal genoeg om hem van een sarcastische sneer terug te voorzien.

Over lijken
Katherine heeft nu de vrijheid geproefd en laat zich niet meer temmen. Resoluut besluit ze dat ze haar leven samen wil leiden met Sebastian en dat alles en iedereen die haar in de weg staat, opgeruimd zal worden. Vooral haar dienstmeid Anna (Naomie Ackie) delft het onderspit. Waar zij in het begin van de film door haar meesters wordt gebruikt om Katherine constant in de gaten te houden, wordt zij degene waar Katherine makkelijk haar schuld op kan afschuiven en die ze medeplichtig maakt aan haar verhouding. Het is triest dat Boris Anna beschuldigt van het opdrinken van de sterke drank, terwijl Katherine het heeft gedaan. Van Boris moet zij als een beest op handen en knieën de eetkamer verlaten, terwijl het eigenlijk wilde beest, Katherine, haar hooghartig aan blijft kijken. Vanaf dat moment ontvouwt Katherine zich als een manipulerende, berekende en vooral gewetenloze Lady Macbeth. Katherine gaat letterlijk over lijken om haar geliefde te verheffen in rang. Anna weet ervan, maar legt zichzelf het zwijgen op in de wetenschap waar Katherine toe in staat is.

Bij Sebastian begint echter het geweten te knagen, en hij denkt dat hij door Katherine te verraden, haar ten val kan brengen. Maar waar Shakespeare de sterke Lady Macbeth met wat woorden over zelfmoord in de laatste acte in de coulissen laat verdwijnen, triomfeert Katherine als meesteres over haar eigen leven. Zij weet dondersgoed dat de woorden van een dame van stand nog altijd meer waard zijn dan van een botte, smerige stalknecht.

In deze film dus geen fragiele witte vrouw met een tragisch lot, maar een intelligente dame die weet hoe de wereld in elkaar steekt. Ze is het succesvolste van alle vrouwelijke 19e eeuwse literaire personages met het bedingen van haar vrijheid – maar kan dat alleen zonder moreel kompas of gevoel voor empathie.

This article appeared at Vileine.com in April 2017.