Wij zijn allen aardappelhoofden
Op de drie foto’s uit de fotoserie Atropa (2011) van Judith Leysner zit een robuuste vrouw in lingerie en zwart kant op een kruk tegen een zwarte achtergrond. Haar lichaam is ingesnoerd met tape. Het mollige lichaam is als een rollade samengebonden. Het gezicht van de vrouw is niet te zien, want om haar hoofd zijn aardappels vastgebonden. Het aardappelhoofd geeft de vrouw anonimiteit, maar maakt haar gelijktijdig monsterlijk en haast buitenaards.
Judith Leysner, Nachtschade (2011), foto: Idan Shilon
De aardappelhoofden komen ook weer terug in de twee andere werken, die Leysner voor haar solotentoonstelling Nachtschade in W139 maakte. De aardappel lijkt het terugkerend motief, ook de titels van de tentoonstelling en van de werken verwijzen naar aardappelplanten. Leysner wekt hiermee de indruk dat haar werken met elkaar verbonden zijn, of een drieluik vormen. De relatie blijft echter vrij onduidelijk.
Met haar film Solanum (2011) refereert Leysner aan het schilderij De Aardappeleters (1885) van Vincent van Gogh. Leysner toont lef door zo concreet naar het befaamde schilderij te verwijzen zonder in clichés te vervallen. Net als Van Gogh deed in zijn schetsen van boerenhanden, zoomt Leysner eerst de lens in op grove werkhanden met rouwranden rustend op een kantentafellaken.
Judith Leysner, Solanum (2011), foto: Idan Shilon
Dan neemt Leysners’ film opeens een bizarre wending. De camera zoomt uit en alle personen aan tafel blijken met aardappels om hun hoofd gebonden. De aardappelhoofden beginnen met hun vork stukjes aardappel van hun eigen hoofd te prikken en eten ook van het hoofd van hun tafelgenoten. De nostalgie van het boerenleven maakt plaats voor absurditeit en hilariteit. Zo transformeert Leysner een icoon van de Nederlandse schilderkunst tot een eigenaardige grap.
In de performance Dulcamara die ze op 2 september uitvoerde stak Leysner de draak met het kabinet Rutte. Op de muur zijn beelden te zien van de toespraak waarin Mark Rutte de coalitie bekendmaakt, waarbij de beelden worden afgewisseld met ruige porno. Op de grond ligt een hoop aarde met aardappelen. Leysner strompelt en rolt met een aardappelhoofd en aardappels in haar onderbroek voor het scherm en door de aarde.
Judith Leysner, Dulcamara (2011), foto: Idan Shilon
Helaas blijft de performance hangen op het niveau van ‘hard tegen de gevestigde orde aan schoppen’. Maar dan voor de vorm, bij een publiek vol kunstliefhebbers. Zonder nuance, relativering of inhoudelijke verdieping. Vermakelijk, dat wel, maar het zet niet aan tot diepere gedachten of reflectie over de huidige politiek.
Of toch wel? De vraag is wat de relatie is tussen de rechtse politiek in de performance tot de aardappeleters uit de film en de vrouw uit de fotoserie. Zijn de aardappelhoofden de boeren uit het schilderij van Van Gogh, de rechtse stemmers, of juist de cultuurliefhebbers? Of is dit onder de huidige regering het lot van alle Nederlanders, nu aardappelhoofden te worden?
‘Nachtschade’
3 september t/m 2 oktober 2011
W139
Warmoesstraat 139, Amsterdam
This article was published in September 2011 on the website of Tubelight, magazine for art criticism.