De culturele versmelting van Nalini Malani

India’s succesvolste kunstenares Nalini Malani heeft een tentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam, waarbij ze Oosterse en Westerse cultuur in haar schilderijen en videowerk laat versmelten. Vooral vrouwen uit de Griekse mythologie spelen een speciale rol.

Inktstrepen verschijnen streepje voor streepje op het beeldscherm. Samen vormen ze een tekening van demonen met lange ledematen die in het rond dansen. Toch besloot Malani het videowerk niet te relateren aan de Indiase cultuur, maar de Griekse oudheid, door het te noemen naar de trouwe echtgenote van Odysseus, Penelope.

Zij weet haar vrijers om de tuin te leiden door de wol die ze overdag weeft, ’s nachts los te halen, en haar keuze voor een nieuwe man uit te stellen. Zo gebeurt het ook in het videowerk van Malani. Opeens verdwijnt de tekening weer. De demonen zijn de vrijers, waarover de kunstenares controle uitoefent door ze oneindig te laten verschijnen en weer verdwijnen. Malani maakt vaker gebruik van Griekse mythologie in haar werk. Zo heeft de tragische tovenares Medea een belangrijke plek in haar oeuvre. Ze verbindt Medea direct aan de Hindoe godin Sita en brengt hun verhalen in haar schilderwerk samen.

Er zijn namelijk veel overeenkomsten. Beide vrouwen kiezen voor een man, waardoor ze tot ballingschap worden gedreven. En allebei worden ze afgestoten door de man waarvoor ze hun thuisland hebben opgegeven. Medea zint daardoor op wraak en neemt het rigoreuze besluit om haar twee zonen te vermoorden. Sita is klaar met de wrede aarde en besluit terug te keren onder de grond, waar ze vandaan komt. Door deze twee figuren met elkaar te laten overlappen in haar schilderijen laat Malani zien dat de mythologieën uit verschillende culturen veel op elkaar lijken, maar ook dat verhalen over het tragische lot van vluchtelingen al eeuwen oud zijn.

Nalini Malani, Transgression, video/shadowplay installation, 2001

Een andere belangrijke Griekse vrouw in Malani’s werk is de profeet Cassandra, een prinses van Troje die de toekomst kon voorspellen. Helaas geloofde niemand haar, waardoor ze de ondergang van Troje niet kon voorkomen. Malani verwijst naar haar in het videowerk ‘In Search of Vanished Blood’. In de film is een vrouwenhoofd gewikkeld in een witte doek, waardoor haar gezicht niet zichtbaar is. Op haar hoofd is de wereldkaart geprojecteerd met Amerika in het midden, terwijl er een sitar met gezang te horen is. Fluisterende vrouwen stemmen vertellen over verkrachting. Daarmee verbindt Malani Cassandra met het heden, en hoe vrouwen over de hele wereld nog steeds het zwijgen wordt opgelegd.

‘Nalini Malani: Transgressions’,
18 maart t/m 17 juni,
Stedelijk Museum Amsterdam

This article was published on 12 May 2017 in FD Persoonlijk, the magazine of Het Financieele Dagblad.