Debat Beyond Allegories

@ Stadhuis Amsterdam

In de halfronde Raadszaal in het Stadhuis van Amsterdam vond vrijdag 9 mei 2014 het debat ‘Beyond Allegories’ plaats. Een initiatief van kunstenaars Jonas Staal en Hans van Houwelingen; directeur van het Frans Hals Museum Ann Demeester; en PvdA-politicus Carolien Gehrels. Centraal in het debat stond de vraag wat de politiek en de kunst voor elkaar kunnen betekenen. Kunstenaars en politici praatten met elkaar, maar het meest bijzondere was dat het deze keer niet binnen de muren van een kunstinstelling plaatsvond, maar in de politieke arena van Amsterdam.

Politici en kunstenaars
Het debat was een aantal jaar geleden geïnitieerd, toen Gehrels merkte dat er te weinig tijd was in het politieke debat om politici en kunstenaars inhoudelijk op elkaar te laten ingaan. Aan de hand daarvan had Staal in 2011 ‘Beyond Allegories of Good and Bad Government’ georganiseerd, een vierdaags debat tussen kunstenaars en politici in W139. Voor publiek was er een aantal lezingen georganiseerd, maar het debat vond achter gesloten deuren plaats en kon alleen gevolgd worden via een feed, waardoor het onduidelijk bleef wat precies besproken werd en wat de uitkomsten van het debat waren.

Beyond Allegories
Ruud Nederveen, Ann Demeester, Hans van Houwelingen, Carolien Gehrels, Jonas Staal

Kritische vragen en lof
Gelukkig geeft Van Houwelingen in zijn introductie aan dat de deelnemers deze keer voorbij de beeldspraak zullen gaan. Aan het publiek worden zes concrete voorstellen gepresenteerd, die zijn uitgewerkt door een koppel bestaande uit een kunstenaar en een politicus. Op het voorstel reageren telkens een paar respondenten uit de kunstwereld, wetenschap en politiek met kritische vragen. Door de opzet van het debat is er een gemêleerd gezelschap in de zaal aanwezig. Er worden veel kritische vragen gesteld, hoewel sommige respondenten het alleen bij lof en hun eigen praatje houden.

Regelvrije zone
Het debat wordt afgetrapt door de Rotterdamse politicus Salima Belhaj van D66 en actrice Maartje Remmers van theatercollectief Wunderbaum. Belhaj presenteert haar idee voor een regelvrije zone in Rotterdam, waarbinnen veiligheid wel gewaarborgd blijft Remmers vraagt zich af hoe kunst kan bijdragen aan het nadenken over alternatieve democratieën. De reacties van de respondenten zijn interessant: zo daagt SP’er Tiers Bakker uit tot het uitbreiden van de regelvrije zone naar een gelijkheidszone. Filosoof Vincent W.J. van Gerven Oei stelt zich ook kritisch op en vraagt wat de politicis en actrice bedoelden met regelvrije zones. Zijn daar geen regels aangebonden, zowel in de politiek als in het theater? Zo wordt het voorstel compleet doorgelicht en krijgen Belhaj en Remmers feedback waarmmee ze verder kunnen werken.

Ondersteunende rol
Het volgende voorstel richt zich op een nieuw wetsvoorstel, waarmee de overheid openheid van zaken geeft over agenda’s, vergaderingen, besluiten en beleidsstukken. Het derde voorstel gaat over scholen die worden opgezet voor en door uitgeprocedeerde asielzoekers. Het vierde voorstel draait om de ‘deep state’, een bestuursorgaan binnen de overheid die infiltreert in het privéleven van burgers, zoals de NSA. Allemaal interessante onderwerpen, maar kunst lijkt bij deze plannen een meer ondersteunende rol te hebben. Het designcollectief Foundland illustreert voornamelijk in zijn presentatie hoe de dystopische deep state er over een paar decennia uit zal zien. Jonas Staal heeft samen met Metahaven bij het idee van een transparante overheid zich vooral beziggehouden met de uitvoering daarvan in de vorm van een digitaal platform dat functioneert via crowdsourcing. Het zijn dus voornamelijk ondersteunende rollen die kunstenaars zichzelf toebedelen.

Administratief probleem
In het geval van Yoonis Osman Nuur, de woordvoerder van uitgeprocedeerde asielzoekers, is het vooral goed dat hij achter het spreekgestoelte in de Raadzaal in Amsterdam staat en dat hij een luisterend oor vindt in de kunstwereld. Hij werd hartelijk uitgenodigd door Lex ter Braak (directeur van de Van Eyck Academie) en Maria Hlavajova (directeur van BAK) om langs te komen. Dat asielzoekers een warm huis zullen vinden bij de kunstwereld viel te verwachten, en als je in nood zit is elke hand die aangeboden wordt fijn. Maar wat Belhaj cynisch, maar terecht, opmerkt is dat de mensen die asielzoekers als een administratief probleem zien, ook vaak de mensen zijn die moeite hebben om over de drempel van een kunstinstituut te stappen. Dus de vraag is in hoeverre de voorstellen deze mensen daadwerkelijk een plek in de samenleving geven. Het beste aanbod wordt gedaan door Rik Grashof van Groenlinks die voorstelt om de partij met de asielzoekers te laten praten om een stem te krijgen in de politiek. De vraag is dus of dit voorstel over educatie, immigratie en politiek eigenlijk wel in het programma had moeten worden opgenomen, want met kunst heeft het weinig te maken.

Eindelijk weer kunst
Bij de laatste twee voorstellen staat eindelijk de kunst weer centraal. Een voorstel gaat over hoe kunstenaars een bijdrage kunnen leveren aan stedelijke ontwikkeling door mee te denken met de gemeente. Het andere voorstel over hoe kunst en cultuur dichterbij mensen kan komen te staan. Het is dan al half tien en het gebouw wordt om half elf gesloten. Dat is jammer, want Carolien Gehrels, Hans van Houwelingen en kunstenaar Matthijs de Bruijne moeten vliegensvlug hun voorstel toelichten, en op de kritische vragen van respondenten kon niet uitgebreid worden ingegaan. Een vervolg van Allegories wordt voorgesteld. Na zeven uur debat, denk je als toehoorder dat de organisatie wel iets scherpere keuzes had kunnen maken om deze onderwerpen, die heel belangrijk zijn voor de kunst, beter aan bod te laten komen.

Desalniettemin is er zeker vooruitgang geboekt de afgelopen jaren. Kunstenaars en politici worden meer met elkaar in contact gebracht en vooroordelen over elkaar worden weggenomen. Dat de kunstwereld dan ook nog eens te gast is bij de politici is helemaal mooi. Hopelijk blijven kunstenaars en politici in gesprek met elkaar.

‘Beyond Allegories’
9 mei 2014
Raadzaal Gemeente Amsterdam

This article was published in May 2014 on the website of Kunstbeeld, magazine for visual art.