Tussen mens en ding

Mannen in pak op de fiets hebben iets lulligs. Dat komt doordat tijdens het trappen de broekspijnen telkens omhoog trekken, waardoor je minstens de sokken ziet en soms een beetje huid. Kunstenaar Paulien Oltheten laat in een close-up het moment zien dat de broekspijp omhoog trekt. Ze begeleidt die foto door tekeningetjes die laten zien hoe de broekspijp plooit en ze voegt er het voorstel bij om er een animatiefilmpje van te maken. Het is slechts een suggestie, maar het werkt. Iets wat futiel leek, spreekt opeens tot de verbeelding.

Het werk van Oltheten hangt naast dat van Anouk Kruithof in het Stedelijk Museum Amsterdam. Elk hebben ze hun eigen zaal. Kruithof en Oltheten zijn generatiegenoten, die allebei hebben gestudeerd aan de St. Joost Academie in Breda en ongeveer gelijktijdig een ‘residency’-programma in New York volgden. Ze werken met fotografie en in beider werk is een onderzoekende houding te zien, maar daarmee houdt de vergelijking wel op. Het werk van Oltheten richt zich duidelijk op het menselijke gedrag op straat, terwijl Kruithof onderzoek doet naar muren. Iets levenlozers bestaat haast niet.

Toch zit er ook een menselijk aspect in Kruithofs kunstwerken. Dat is het duidelijkst te zien in Push-up (2013). Voor dit werk ging Kruithof voor de ingang van grote bedrijven in de Verenigde Staten staan en vroeg de zakenmensen die er werkten zo veel mogelijk push-ups voor haar te doen.

008.SM-ANOUK KRUITHOF 2014.ZAAL 028-PH.GJvanROOIJ
Anouk Kruithof tentoonstellingsoverzicht. Foto: Gert Jan van Rooij

Op de foto’s daarvan zien we mannen in pak tegen het grauwe plaveisel duwen. Kruithof wekt de suggestie dat het meer is dan steen of beton waar ze zich tegen afzetten. Het lijkt asof die muur de New Yorkse werkmentaliteit is, drukkend en onvermurwbaar. Maar de mannen op de foto’s zien er ook klunzig uit: dassen zijn over schouders geworpen, jasjes uitgetrokken. Een pak zit slecht as je een push-up doet. Kruithof legt daarmee dezelfde komische spanning tussen mens en ding bloot als Paulien Oltheten.

Mannenpak
En dan is er het mannenpak, een element dat in de werken van beide kunstenaars terugkomt. Oltheten laat uit de serie Drawing Lines of Thought (2010) een levensgrote zwart-witfoto zien van een man in pak in de metro. Hij staat met zijn rug naar de camera en houdt zich met zijn rechterhand boven aan een handvat vast. Hij leunt op zijn linkerbeen, waardoor het lichaam de klassieke pose aanneemt van Griekse beelden.

Het zijn echter niet de spieren die centraal staan, zoals in de oudheid, maar het pak. Het plooit en kreukt door de tegengestelde richtingen waar het lichaam de stof naartoe trekt, waardoor de normaliter onzichtbare lijnen van de houding plots zichtbaar worden.

Kruithof laat een andere visie op het mannenpak zien in de installatie Façade (2014). Ze heeft onder meer blokken isolatiemateriaal bekleed met een foto van naast elkaar hangende mannenpakken. Ze heeft onder meer blokken isolatiemateriaal bekleed met een foto van naast elkaar hangende mannenpakken. Ze hebben dezelfde donkergrijze kleur van een muur. Hier fungeert het pak als het hedendaagse harnas. Een muur waarmee het individu zich kan beschermen.

‘Paulien Oltheten en Anouk Kruithof’
14 maart t/m 9 juni 2014
Stedelijk Museum Amsterdam

This article was published on 19 april 2014 in FD Persoonlijk, the magazine of Het Financieele Dagblad.